GIẢI PHÁP HỖ TRỢ SINH VIÊN VƯỢT KHÓ, HỌC GIỎI VÀ THÀNH CÔNG TRONG CUỘC SỐNG TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KIẾN TRÚC

     Tác giả sẽ đi sâu vào phân tích những yếu tố cần thiết để có thể học tập tốt, những khó khăn mà các sinh viên thường gặp phải và đề xuất một số giải pháp nhằm hỗ trợ các em vượt khó, đạt được thành tích cao trong học tập và thành công trong cuộc sống.

TS. Ngô Thị Kim Dung - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Kiến trúc tham luận
tại Hội nghị Tọa đàm giữa Hội Khuyến học và Hội Nữ Trí thức thành phố Hà Nội
 

     Thứ nhất. Những điều kiện cần thiết để thành công trong học tập: Việc học tốt không chỉ đòi hỏi sự nỗ lực của cá nhân mà còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố hỗ khác. Để sinh viên có thể học tốt và thành công cần có những điều kiện cơ bản sau đây:
     * Về môi trường học tập thuận lợi: Một môi trường học tập thuận lợi bao gồm các yếu tố như cơ sở vật chất đầy đủ, không gian học tập yên tĩnh, và môi trường xã hội khuyến khích tinh thần học hỏi.
     Cơ sở vật chất: Phòng học đạt tiêu chuẩn, các phòng thí nghiệm, thư viện, và thiết bị công nghệ thông tin cần được trang bị đầy đủ để sinh viên có thể tiếp cận kiến thức một cách tốt nhất.
     Môi trường tinh thần: Một môi trường học tập lành mạnh, không có sự phân biệt đối xử, và sự ủng hộ từ thầy cô, bạn bè sẽ giúp sinh viên cảm thấy thoải mái, tự tin hơn để thể hiện năng lực của mình. Môi trường khuyến khích sự tôn trọng lẫn nhau, khả năng hợp tác, và tính sáng tạo sẽ tạo nên một bầu không khí tích cực thúc đẩy việc học tập.
     * Điều kiện tài chính: Việc đảm bảo một nguồn tài chính ổn định là một điều kiện hết sức quan trọng giúp sinh viên yên tâm học tập. Nguồn tài chính đó bao gồm học phí, kinh phí sinh hoạt và hỗ trợ học tập.
     * Khả năng tự học và tinh thần tự giác: Ngoài các yếu tố khách quan, khả năng tự học và tinh thần tự giác là một trong những yếu tố quan trọng nhất giúp học sinh, sinh viên đạt được thành tích cao. Việc xây dựng thói quen tự học, tự tìm tòi và phát huy năng lực sáng tạo sẽ giúp các em rèn luyện tư duy độc lập và khả năng tự giải quyết các vấn đề trong học tập và cuộc sống.
     * Sự động viên và hỗ trợ từ gia đình và cộng đồng: Sự động viên từ gia đình và cộng đồng là nguồn động lực tinh thần quan trọng đối với mỗi sinh viên. Khi có sự ủng hộ từ gia đình, các em sẽ cảm thấy được chia sẻ, cảm thấy rằng nỗ lực của mình không chỉ là để bản thân mà còn là để giúp gia đình, cộng đồng phát triển hơn.
     Thứ hai. Những khó khăn, cản trở mà sinh viên thường gặp phải: Sinh viên là những người trẻ đang trong quá trình trưởng thành và hoàn thiện bản thân. Tuy nhiên, hành trình này không chỉ đơn thuần là việc học tập và tích lũy kiến thức mà còn là việc vượt qua các trở ngại xuất phát từ môi trường, điều kiện sống, tâm lý và cả những yếu tố thể chất. Đặc biệt, với những sinh viên đến từ vùng kém phát triển, những người khuyết tật hay có ngoại hình không theo tiêu chuẩn xã hội, những người có điều kiện kinh tế khó khăn thì hành trình đó lại càng trở nên khó khăn hơn. Việc xác định và phân tích các thách thức mà họ gặp phải sẽ giúp chúng ta có cái nhìn toàn diện, từ đó đưa ra những giải pháp hỗ trợ hiệu quả để giúp họ phát huy tối đa tiềm năng của mình. Dưới đây là các khó khăn phổ biến mà sinh viên thường phải đối mặt:
     * Khó khăn về tài chính: Khó khăn tài chính là một trong những rào cản lớn nhất đối với sinh viên, đặc biệt là những người đến từ các gia đình có thu nhập thấp.
     Chi phí học tập và sinh hoạt đắt đỏ: Sinh viên phải đối mặt với các khoản chi phí học phí, tiền thuê nhà, chi phí ăn uống và các chi phí phát sinh khác như tài liệu học tập, thiết bị công nghệ. Đối với những sinh viên sống ở các thành phố lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh hay các thành phố có chi phí sinh hoạt cao, việc cân bằng giữa học phí và sinh hoạt phí là một thử thách không nhỏ.
     Thiếu hỗ trợ tài chính: Nhiều sinh viên không thể tiếp cận các nguồn học bổng hoặc chương trình hỗ trợ tài chính vì thiếu thông tin hoặc các tiêu chí xét duyệt quá khắt khe. Điều này khiến họ buộc phải đi làm thêm với thời gian dài để kiếm thêm thu nhập, dẫn đến mệt mỏi và kiệt sức.
     Gánh nặng nợ nần: Nhiều sinh viên cũng phải vay vốn từ các chương trình tín dụng sinh viên, tạo nên một gánh nặng không nhỏ cho gia đình và bản thân họ.
     * Khó khăn về ngoại hình: Ngoại hình và sức khỏe là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến sự tự tin và khả năng hòa nhập của sinh viên trong môi trường học tập và xã hội.
     Định kiến về ngoại hình: Xã hội hiện đại thường đặt ra những tiêu chuẩn cao về ngoại hình, khiến những sinh viên không đáp ứng được các tiêu chuẩn này cảm thấy tự ti và khó khăn trong việc tạo dựng các mối quan hệ. Những sinh viên có ngoại hình khác biệt (quá gầy, quá béo, hoặc có đặc điểm cơ thể khác biệt) thường phải chịu đựng sự trêu chọc, phân biệt đối xử, hoặc bị cô lập bởi bạn bè.
     Tác động tâm lý do vấn đề ngoại hình: Áp lực về ngoại hình không chỉ giới hạn ở những nhận xét từ người khác mà còn ảnh hưởng đến cách họ nhìn nhận bản thân. Nhiều sinh viên cảm thấy mình không xứng đáng với các cơ hội, hoặc bị hạn chế trong việc tham gia các hoạt động ngoại khóa, hội nhóm, điều này dẫn đến sự tự ti và thu mình.
     * Khó khăn của sinh viên khuyết tật: Đối với những sinh viên khuyết tật, hành trình đến với tri thức là một hành trình đầy thử thách không chỉ về mặt học tập mà còn về việc hòa nhập xã hội và tiếp cận môi trường học đường.
     Thiếu cơ sở hạ tầng hỗ trợ: Tại nhiều trường học, cơ sở hạ tầng như lối đi, thang máy, nhà vệ sinh, và các thiết bị hỗ trợ cho sinh viên khuyết tật chưa được trang bị đầy đủ. Điều này khiến việc di chuyển và tiếp cận các lớp học, thư viện hay phòng thí nghiệm trở nên khó khăn.
     Hạn chế trong việc tiếp cận tài liệu học tập: Nhiều tài liệu học tập không có định dạng phù hợp cho người khiếm thị hoặc khiếm thính. Việc thiếu các giáo trình được dịch sang ngôn ngữ ký hiệu, các tài liệu chữ nổi (Braille), hay thiết bị trợ thính làm giảm khả năng tiếp cận kiến thức của những sinh viên khuyết tật.
     Rào cản tâm lý và sự kỳ thị: Sinh viên khuyết tật thường phải đối mặt với sự kỳ thị, thương hại hoặc phân biệt từ bạn bè và thậm chí cả giáo viên. Những hành vi này có thể vô tình tạo ra một môi trường học tập không thân thiện, ảnh hưởng đến sự tự tin và khả năng phát triển của họ.
     * Khó khăn của sinh viên đến từ các vùng kém phát triển và lạc hậu: Sinh viên đến từ các vùng nông thôn, miền núi, hoặc các khu vực kém phát triển phải đối mặt với nhiều trở ngại trong quá trình hòa nhập và học tập tại các thành phố lớn.
     Khoảng cách về ngôn ngữ và văn hóa: Nhiều sinh viên đến từ vùng sâu, vùng xa gặp khó khăn trong việc thích nghi với môi trường sống mới, đặc biệt là khi ngôn ngữ và cách giao tiếp ở thành phố có sự khác biệt lớn. Đối với những sinh viên dân tộc thiểu số, rào cản ngôn ngữ và khác biệt văn hóa có thể khiến họ cảm thấy lạc lõng và khó kết bạn.
     Thiếu kiến thức nền tảng và kỹ năng học tập: Sinh viên đến từ các vùng nông thôn thường không được tiếp cận với các tài liệu và phương pháp học tập tiên tiến, khiến họ thiếu kiến thức nền tảng và kỹ năng học tập so với các bạn đồng trang lứa ở thành phố. Điều này làm cho việc theo kịp chương trình học và đáp ứng các yêu cầu học tập trở nên khó khăn hơn.
     * Khó khăn trong việc định hướng nghề nghiệp và tìm việc làm: Việc định hướng nghề nghiệp là một vấn đề lớn đối với nhiều sinh viên, đặc biệt là những người không có nhiều sự hỗ trợ từ gia đình hoặc thiếu thông tin về thị trường lao động.
     Thiếu thông tin và tư vấn nghề nghiệp: Nhiều trường học chưa có các trung tâm tư vấn nghề nghiệp chuyên nghiệp hoặc chưa chú trọng đến việc hỗ trợ sinh viên trong quá trình định hướng nghề nghiệp. Điều này khiến sinh viên thiếu hiểu biết về các ngành nghề, cơ hội việc làm, và những kỹ năng cần thiết để thành công trong thị trường lao động.
     Áp lực từ gia đình và xã hội: Nhiều sinh viên phải chịu áp lực theo đuổi những ngành nghề mà gia đình hoặc xã hội mong muốn, chẳng hạn như y khoa, kỹ sư hay luật sư, mặc dù bản thân họ không hứng thú hoặc không có năng lực trong các lĩnh vực này. Áp lực này dẫn đến việc chọn sai ngành học, gây lãng phí thời gian và tiền bạc.
     Thiếu kinh nghiệm thực tiễn và kỹ năng mềm: Nhiều sinh viên tập trung quá nhiều vào việc học lý thuyết mà bỏ qua việc phát triển các kỹ năng mềm như kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm, và tư duy phản biện. Điều này khiến họ gặp khó khăn khi tìm việc làm sau khi tốt nghiệp.
     Qua phân tích trên, chúng ta có thể thấy rằng những khó khăn mà sinh viên gặp phải trong quá trình học tập và phát triển không chỉ giới hạn ở yếu tố tài chính hay học thuật mà còn bao gồm cả những vấn đề tâm lý, thể chất và môi trường sống. Để giải quyết các thách thức này, cần có sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng để xây dựng một môi trường học tập toàn diện, hỗ trợ sinh viên không chỉ về mặt học tập mà còn về tinh thần và định hướng phát triển cá nhân.
     Thứ ba. Những tấm gương vượt khó thành công trong học tập: Trên hành trình chinh phục tri thức và thành công, có không ít những học sinh, sinh viên đã vượt qua hoàn cảnh khó khăn, nghịch cảnh và thách thức để đạt được những thành tựu nổi bật. Những tấm gương này không chỉ truyền cảm hứng mà còn là minh chứng cho sức mạnh ý chí, lòng quyết tâm và tinh thần không bỏ cuộc trước khó khăn. Dưới đây là một số câu chuyện tiêu biểu về những tấm gương vượt khó thành công trong học tập ở Việt Nam và trên thế giới.

Nick Vujicic - Người không tay không chân trở thành diễn giả nổi tiếng
 

     Nick Vujicic - Người không tay không chân trở thành diễn giả nổi tiếng: Nick Vujicic là một trong những tấm gương vượt khó nổi tiếng nhất trên thế giới. Sinh ra tại Úc với hội chứng rối loạn hiếm gặp khiến cơ thể không có tay và chân, cuộc sống của Nick Vujicic tưởng chừng như không có hy vọng. Tuy nhiên, với ý chí phi thường, Nick đã vượt qua những khó khăn về thể chất và tinh thần để trở thành một diễn giả nổi tiếng, truyền cảm hứng cho hàng triệu người trên khắp thế giới. Nick Vujicic đã tốt nghiệp đại học với hai bằng cử nhân về Kế toán và Quản trị kinh doanh tại Đại học Griffith (Úc). Anh đã viết nhiều cuốn sách truyền cảm hứng như “Cuộc sống không giới hạn” và thực hiện hàng ngàn buổi diễn thuyết tại hơn 60 quốc gia, giúp hàng triệu người vượt qua nghịch cảnh và sống tích cực. Trong cuốn sách này, Nick đã viết: “Bạn đẹp đẽ và quý giá hơn tất cả những viên kim cương trên thế gian này. Dẫu vậy, chúng ta nên luôn luôn đặt ra cho mình mục tiêu trở thành những con người tốt hơn, toàn thiện hơn, đẩy lùi và loại bỏ những giới hạn bằng cách mơ những giấc mơ lớn. Trong hành trình đó, chúng ta luôn cần có những điều chỉnh nhưng cuộc đời này luôn đáng sống. Tôi đến đây để nói với bạn rằng cho dù bạn đang ở trong hoàn cảnh nào, miễn là bạn còn thở, thì bạn vẫn có thể đóng góp cho cuộc đời này”.

Nick Vujicic - Người không tay không chân trở thành diễn giả nổi tiếng cùng vợ và các con
 

     Nguyễn Sơn Lâm - Tấm gương vươn lên từ khuyết tật: Nguyễn Sơn Lâm sinh ra tại Quảng Ninh trong một gia đình nghèo và không may mắn bị liệt đôi chân từ nhỏ do di chứng chất độc màu da cam. Tuy nhiên, anh không để số phận định đoạt tương lai của mình. Sơn Lâm đã dùng nghị lực phi thường để vượt qua khó khăn và đạt được những thành tựu ấn tượng trong học tập. Anh đã tốt nghiệp 3 chuyên ngành đại học gồm Anh văn, Quản trị kinh doanh, và Quan hệ quốc tế. Đặc biệt, anh thông thạo 4 ngoại ngữ (Anh, Nhật, Pháp, Trung) và là một trong những người Việt đầu tiên khuyết tật chinh phục đỉnh Fansipan - nóc nhà Đông Dương. Hiện tại, anh là một diễn giả nổi tiếng và là người sáng lập Công ty CP Tư vấn và Đào tạo Tâm Việt.
     Thông điệp đưa ra là: “Không gì là không thể nếu bạn có đủ khát khao và quyết tâm. Đừng để khiếm khuyết cơ thể ngăn cản ước mơ của bạn”.
     Marva Collins - Nữ giáo viên vượt khó để thay đổi cuộc sống trẻ em: Marva Collins là một tấm gương tiêu biểu trong giáo dục. Sinh ra trong một gia đình nghèo khó ở Mỹ, bà phải tự học hỏi và nỗ lực vượt qua rào cản về chủng tộc và kinh tế để theo đuổi sự nghiệp giáo dục. Sau khi làm việc trong hệ thống giáo dục công lập thiếu hiệu quả, bà quyết định mở một ngôi trường riêng mang tên Westside Preparatory School tại một khu phố nghèo ở Chicago vào năm 1975, nơi bà dạy dỗ những học sinh bị cho là "vô vọng". Bằng phương pháp giáo dục sáng tạo và tình yêu thương, Marva Collins đã giúp nhiều trẻ em nghèo vượt qua các rào cản và đạt thành tích học tập xuất sắc, trở thành những người xuất sắc trong xã hội.
     Thông điệp của bà là:“Giáo dục không phải là truyền đạt kiến thức, mà là giúp trẻ em tin rằng chúng có thể làm được những điều tuyệt vời hơn chúng từng nghĩ”.

Tân Kỹ sư chuyên ngành Công nghệ Kỹ thuật vật liệu xây dựng Nguyễn Thùy Linh
 

     Nguyễn Thuỳ Linh, sinh ra và lớn lên tại Hải Dương. Em có ngoại hình không bình thường, quá bé nhỏ so với các bạn cùng lớp. Nhưng em đã vượt lên khó khăn, nỗ lực hết mình để học tập tốt và thi đỗ vào Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội. Tại đây, nhờ sự tạo điều kiện, động viên khích lệ của nhà trường, thầy cô và các bạn, em đã vượt qua trở ngại của mình để học tập tốt, khẳng định vai trò, bản lĩnh vững vàng. Linh đã được các bạn tín nhiệm bầu là Lớp trưởng, Phó Bí thư Liên Chi đoàn Khoa Xây dựng, được kết nạp vào Đảng Cộng sản Việt Nam. Hiện nay Linh đã ra trường, có việc làm và thu nhập ổn định, phù hợp với chuyên môn được đào tạo.

Sinh viên Nguyễn Thùy Linh - Chuyên ngành Công nghệ Kỹ thuật vật liệu xây dựng 
 

     Thứ tư. Một số giải pháp khuyến khích, hỗ trợ sinh viên vượt khó học tập tốt: Để giúp học sinh, sinh viên vượt qua những thách thức trên, cần có những giải pháp toàn diện từ nhà trường, gia đình và cộng đồng:
     * Chương trình hỗ trợ tài chính và học bổng: Quỹ hỗ trợ khẩn cấp: Các trường đại học có thể thiết lập quỹ hỗ trợ khẩn cấp cho sinh viên nghèo khi gia đình gặp biến cố hoặc thiên tai, giúp các em giảm bớt gánh nặng tài chính và tập trung học tập. Các trường đại học tại Hàn quốc đã rất thành công theo cách này.

     * Quỹ học bổng khuyến học: Kêu gọi sự hỗ trợ của cộng đồng các doanh nghiệp, các cá nhân, tổ chức, các nhà hảo tâm, tham gia hỗ trợ quỹ học bổng khuyến học để hỗ trợ sinh viên nói chung và đặc biệt là sinh viên có hoàn cảnh đặc biệt, khó khăn, vượt khó vươn lên, chiến thắng hoàn cảnh, học giỏi.
     * Nhà trường chủ động xây dựng chính sách hỗ trợ sinh viên có hoàn cảnh khó khăn như: Miễn, giảm học phí, hỗ trợ kinh phí sinh hoạt, trợ cấp thường xuyên, đột xuất, biểu dương, khen thưởng…
     * Xây dựng và triển khai mô hình cố vấn học tập và hỗ trợ tâm lý: Đây là các chương trình cố vấn kết nối sinh viên khó khăn với các cố vấn là các giáo sư, cựu sinh viên hoặc những chuyên gia trong lĩnh vực các em đang học. Chương trình này không chỉ giúp các em định hướng học tập mà còn giúp giải quyết các vấn đề tâm lý và định hướng nghề nghiệp.
     * Chương trình đào tạo kỹ năng và hướng nghiệp: Chương trình này giúp sinh viên có hoàn cảnh khó khăn tiếp cận các khóa đào tạo kỹ năng nghề nghiệp miễn phí, đảm bảo các em có khả năng thích nghi tốt hơn với thị trường lao động sau khi tốt nghiệp.

     * Các giải pháp khác: Tổ chức các hội nhóm, các hoạt động ngoại khoá, kết hợp chặt chẽ giữa gia đình, nhà trường và các đoàn thể nhằm động viên, khuyến khích, truyền cảm hứng cho sinh viên có hoàn cảnh khó khăn vượt khó vươn lên.
     Kết luận: Việc khuyến khích sinh viên vượt khó học giỏi là một trách nhiệm không chỉ của nhà trường mà còn của gia đình và toàn xã hội. Các giải pháp hỗ trợ tài chính, tư vấn tâm lý, môi trường học tập thân thiện và khơi dậy ý chí tự lực sẽ giúp các em vượt qua khó khăn, đạt được thành tích cao trong học tập và trở thành những công dân có ích cho xã hội. Việc chung tay xây dựng một môi trường giáo dục toàn diện và hỗ trợ cho những cá nhân yếu thế chính là nền tảng để xây dựng một xã hội phát triển bền vững và công bằng./.

Tin bài và ảnh: TS.NGÔ THỊ KIM DUNG
Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội